Chipstekorten, stijgende gasprijzen: fluctuaties in de prijs en beschikbaarheid van grondstoffen zijn vandaag alomtegenwoordig. De strategische en financiële risico’s voor onze economie zijn enorm. Door voluit de kaart te trekken van circulariteit, wapenen we ons tegen prijsschommelingen en de dominantie van China, zo schrijft Tycho Van Hauwaert (Bond Beter Leefmilieu).
Robuustere industrie
Bioloog Paul R. Ehrlich en econoom Julian Simon hielden 40 jaar geleden een historische weddenschap over de prijs van grondstoffen: Ehrlich mocht vijf metalen kiezen waarvan hij dacht dat ze duurder zouden worden tussen 1980 en 1990. Ehrlich verloor: alle metalen werden goedkoper tussen 1980 en 1990. Toen economen deze weddenschap later onderzochten, kwamen ze tot de conclusie dat Ehrlich tussen 1900 en 2008 62% van de tijd zou hebben gewonnen. Om maar te zeggen: fluctuaties in grondstofprijzen zijn van alle tijden. De regel: hoe schaarser een grondstof, hoe duurder ze wordt, waardoor het aantrekkelijker wordt om te investeren in alternatieven.
In de nasleep van de coronacrisis kampen we vandaag met grondstoffenschaarste. Oorzaak: een stijgende vraag door de aantrekkende economie. Resultaat: prijsstijgingen, onder andere voor gas, en chipstekorten bij fabrikanten van elektrische wagens. Gaan die prijzen ooit weer dalen? En komen die chips weer binnen? Ja. Maar de vraag is of we niet beter loskomen van die macro-economische cycli.
Om het lineaire model met mondiale aanvoerroutes om te vormen naar een lokaal verankerde circulaire economie, moeten we alle schakels van de ketting tegelijk aanpakken: toevoer, verwerking en productie.
Circulaire economie om los te komen van China
Het is één van de speerpunten van de Europese industriestrategie: Europa moet onafhankelijker worden van ingevoerde grondstoffen, in het bijzonder voor halfgeleiders. Dat zal de veerkracht en de strategische autonomie van onze industrie versterken. China domineert namelijk de aanvoer van mineralen zoals grafiet, lood, kobalt, lithium, nikkel en germanium, die onmisbaar zijn voor halfgeleiders en voor batterijen. De heerschappij van China houdt (behalve de sociale en milieugerelateerde problemen met ontginning) een risico in van prijsverstoring en kan ertoe leiden dat de productie van elektrische voertuigen buiten Europa ontwikkeld wordt.
Het is ook daarom dat de nieuwe Europese batterijverordening voluit kiest voor de hergebruik-en recyclagemarkt. Dat zou de Europese industrie toelaten om onafhankelijker te worden van de grondstoffen. Door de strategische autonomie te versterken zal Europa beter voorbereid zijn op mogelijke toeleveringsonderbrekingen en andere crisissen. Daarin past de mogelijke komst van een batterijenfabriek van Volvo in Gent. In augustus nog werd de band bij Volvo Cars stilgelegd door het chipstekort. Tot vandaag laat zich dat voelen en intussen breekt men zich bij Volvo het hoofd over een andere aanvoerstrategie voor al hun onderdelen.
Naar een ecosysteem van grondstof tot auto (en terug)
De batterijenfabriek moet je bekijken in een heus ecosysteem: van de grondstoffen (voor batterijen) tot de elektrische wagens die in Gent van de band rollen. Volvo Cars kan de batterijen afnemen van de nieuwe fabriek, en tegelijk kan ze met de knowhow in onze Vlaamse maakindustrie een sterke hergebruik- en recyclagemarkt uitbouwen. En van die markt van recyclagematerialen kan de batterijenfabriek dan opnieuw gebruik maken. Voordeel: onze industrieën worden beter bestand tegen schommelingen in het aanbod en prijsvolatiliteit, die in de toekomst steeds vaker zullen voorkomen.
Zulke integratie moeten we verder uitbouwen in Vlaanderen, ook in andere sectoren. Denk bijvoorbeeld aan lokale netwerken om grondstoffen, warmte of energie uit te wisselen met buurbedrijven. Het aantal mogelijkheden is legio. En zo komt de circulaire economie stap per stap dichterbij.
Het ecosysteemdenken is nog relatief nieuw voor onze industrie. Maar om het lineaire model met mondiale aanvoerroutes om te vormen naar een lokaal verankerde circulaire economie, moeten we alle schakels van de ketting tegelijk aanpakken: toevoer, verwerking en productie. Als de investering van Volvo doorgaat, krijgen we alvast een voorsmaakje van hoe zo’n model eruit kan zien in Vlaanderen, en welke opportuniteiten dit biedt. Voor de bedrijven zelf, maar ook voor de industriële transitie op weg naar klimaatneutraliteit.
