Na decennia van overproductie en milieuvervuiling trok Europa met haar Green Deal een iets groenere kaart. Eindelijk. Maar er was een bezorgdheid: het Europees landbouwbeleid (GLB) ligt niet in lijn met die ambities en laat bovendien veel vrijheid aan de lidstaten voor de concrete uitwerking. Een bezorgdheid die terecht bleek: Vlaanderen mist nu met haar doorvertaling van het GLB naar Vlaams beleid de bal. De Vlaamse regering laat na om alternatieve toekomstscenario’s door te rekenen, bekijkt milieuproblemen verkokerd en stelt geen kwantitatieve doelen. Tot 14 maart 2022 loopt het openbaar onderzoek. De milieubeweging formuleerde een rits bezwaren.
Kroniek van het GLB
Het Europese gemeenschappelijk landbouwbeleid of GLB is het plan dat de voorwaarden regelt voor de financiële ondersteuning van landbouwers in de EU. Elke 7 jaar wordt een nieuw GLB opgemaakt. Het is een belangrijke richtinggever voor de hele sector. De geschiedenis van de landbouwpolitiek was er sinds de twee wereldoorlogen en tot 2020 één met het accent op voedselvoorziening en de bestrijding van tekorten.
Het GLB streefde dan ook telkens naar een zo groot mogelijke productiviteit met een sterke focus op technische innovaties. Maar in de praktijk heeft dat geleid tot overproductie, vervuiling, schaalvergroting, een kapitaalintensief type van landbouw en een kaalslag wat het aantal landbouwers betreft. Een herziening van die visie bleef decennialang uit, met alle gevolgen vandien voor biodiversiteit, bodemkwaliteit, luchtkwaliteit en waterkwaliteit.
In mei 2021 werd het nieuwe Europese GLB afgeklopt dat in 2023 moet ingaan. Een nieuw gegeven was dat dit plan een groot deel van de beslissingsmacht aan de lidstaten liet.
Intussen is duidelijk dat inspanningen voor de verschillende doelen (lucht- en waterkwaliteit, klimaat, landbouw) elkaar moeten versterken, anders zijn ze een maat voor niets.
Het Europees GLB: (licht)groene ambities
Met de ambitieuze Green Deal en z’n Farm to fork-strategie was de uitdaging om de groene ambities door te vertalen in het Vlaams en Waals beleid. Het Europese GLB bood daarvoor wel enige kapstokken, maar de ambities waren te weinig concreet per lidstaat en het beschikbare totaalbudget was lager dan bij vorige GLB-plannen.
Openbaar onderzoek
Nog tot 14 maart 2022 loopt het openbaar onderzoek van het Vlaamse ontwerp-GLB. De voorlopige teksten vragen om een stevige bijsturing: zowel de langetermijnvisie ontbreekt als de sérieux. Zo worden enkel het Business as Usual-scenario en het voorliggend plan doorgerekend. Wat met klimaatrobuuste teeltplannen, biodiversiteitsverlies, en de eiwittransitie?
Er wordt ook amper de link gelegd met andere cruciale regelgeving waarvoor er specifieke deadlines zijn: regels rond waterkwaliteit, luchtkwaliteit en de kwaliteit van kwetsbare natuurlijke habitats. Maar intussen is duidelijk dat inspanningen voor de verschillende doelen elkaar moeten versterken, anders zijn ze een maat voor niets.
Voorts zijn er onvoldoende kwantitatieve doelen gesteld in het plan, waardoor de maatregelen ook niet begeleid worden door een doorrekening die aantoont dat de doelen effectief zullen worden gehaald. En dat terwijl de transitie van de landbouw het komende decennium een absolute must is.
Schot in eigen voet
Het ontwerp-plan laat daardoor zowel het milieu, de landbouwer als de burger in de kou staan. Een aantal milieudoelen dienen namelijk niet alleen de maatschappij maar ook heel specifiek de landbouw: een gezonde biodiversiteit garandeert bijvoorbeeld voldoende bestuivers voor landbouwgewassen, goed erosiebeheer waarborgt de kwaliteit en beschikbaarheid van vruchtbare grond, etc.
Het plan is nog niet goedgekeurd door de Vlaamse regering. We verwachten dan ook dat de regering het plan beter afstemt op de engagementen die ze eerder formuleerde: het luchtbeleidsplan 2030, de stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027 en het Vlaams Klimaatsbeleidsplan 2021-2030.
